تأثیر زمینه بر آرایه‌های تزئینی در ابنیۀ مذهبی هند نمونۀ موردی : آرایۀ تزئینی به شکل گاو

زمینۀ خاص هر تمدن کهن، از جنبه‌های کالبدی تا فرهنگ و تاریخش، آن را از تمدن‌های دیگر متمایز می‌سازد. زمینه و مکان مخصوص به سرزمین هند، پایۀ این تمدن متفاوت است و آثار آن در ابنیۀ تاریخی‌اش دیده می‌شود. به طور قطع مهم‌ترین بناهایی که در هند باقی مانده مانند دیگر تمدن‌های بزرگ، بناهای مذهبی است. اقلیم غالب گرم و مرطوب کشور هند، به عنوان یک وجه از زمینه، امکانات نسبتاً فراوانی را در اختیار مردمان این سرزمین قرار داده ‌است. زمینۀ طبیعی حاصلخیز و سرسبز هند، بخشش زیادی برای مردمانش داشته که یکی از مهم‌ترین عوامل در خیال‌پردازی زیاد و بازداشتن آنها از مبارزه و تلاش سرسختانه‌ برای ادامۀ زندگی به شمار می‌رود. بستر طبیعی برای شکل‌گیری و رشد زمینۀ اجتماعی و فرهنگی مردم، متعادل بوده و وابستگی شدید نوع زندگی آنها به زمینه، حتی در این دوران نیز دیده می‌شود. حال پرسش اینجاست : زمینه و بستر چه تأثیری بر خلق نقوش و آرایه‌های تزئینی بناهای مقدس، به عنوان مهم‌ترین نمونه برای معرفی تمدن خاص این سرزمین، داشته است؟ آرایه‌های تزئینی و نقوشی که با توجه به مشاهدات میدانی در بناهای مقدس چند شهر مختلف هند مربوط به دوره‌های تاریخی مختلف دیده‌ ‌شد، در نگاه اول نمود خارجی آن معمولاً تکراری و مشابه به نظر می‌رسد. گاو از اشکالی است که در بناهای مذهبی به صورت نقاشی یا مجسمه و نقش‌برجسته بسیار دیده می‌شود و به همان نسبت در منظر زندۀ امروز شهرها نیز حضور دارد. با ریز شدن در این آرایه متوجه می‌‌شویم صرفاً جنبۀ تزئین ندارد و جلوه‌های گوناگون آن معنی خاص دارد که در هر نقطه از هند نیز با توجه به زمینۀ اجتماعی- فرهنگی و مذهبی، تفسیر و میزان تقدس آن متفاوت می‌شود. این مقاله با فرض تأثیر زمینه و بستر در به وجود آوردن آرایه‌های ترئینی در بناهای مذهبی هند و نقش اساسی عناصر طبیعی به صورت نمادی از قدرت بالاتر و تکرار آن‌ها به شکل اصلی، تلاش دارد تا از طریق مشاهدات میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای به این نتیجه احتمالی برسد حیوانات، گیاهان و عناصر طبیعی زیادی در زمینه و بستر وجود دارد که عیناً در نقوش و تزئینات بناهای مقدس ادیان مختلف هند، البته با تعاریف مختلف، تکرار می‌شود. این تکرار در طول زمان تأییدی بر مقدس بودنشان است که به ‌طور حتم برگرفته از زمینه و بستری است که شکل‌دهندۀ تمدن خاص این سرزمین است.